လူမ်ိဳးတမ်ိဳး၏ စာပီ၊ အစဥ္အလာ၊ ရိုးရာယဥ္ေက်းမႈမ်ားကိုၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ ယင္းလူမ်ိဳး၏ အတိတ္ႏွင့္ အနာဂတ္ကို ခန္႕မွန္းသိဟိႏိုင္သည္။ သို႕ေသာ္ ရိုးရာယဥ္ေက်းမႈမ်ားကို ဖ်က္စီးျခင္းခံရၿပီး စာပီကို ဗမာမႈျပဳခံထားရေသာ ရခုိင္ရို႕၏အနာဂတ္ကို မည္သူခန္႕မွန္းႏိုင္မည္နည္း။ ရခိုင္ရို႕သည္္ ဗမာျပဳမႈျခင္း အႏၱရာယ္မ်ားကို ရင္ဆိုင္ရေသာ္လည္း ၄င္းရို႕၏ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားမွာ ဆက္လက္ရွင္သန္နိန္ဆဲပင္။ အကယ္၍ ရခိုင္ရို႕သည္ ၄င္းရို႕၏အတိတ္သမိုင္းကို မျပသႏိုင္ခဲ့ပါက ဗမာလူမ်ိဳးမ်ားက ရခိုင္လူမ်ိဳးရို႕သည္္ ဗမာလူမ်ိဳးမ်ားထံမွ ဆင္းသက္လာသည္ဟု လိမ္လည္ႏိုင္ၿပီး၊ ဘဂၤလီမူဆလင္မ်ားကလည္း ရခိုင္သမိုင္းတေလွ်ာက္လုံး၌ ဘုရင္ရို႕သည္ မူဆလင္ဘုရင္မ်ားျဖစ္ၾကသည္ဟု သမိုင္းကုိ လိမ္လည္ရီးသားႏိုင္ပါသည္။ ယင္းေၾကာင့္ စာပီသည္ အလြန္အေရးႀကီးသည္။ စာပီေပ်ာက္လွ်င္လူမ်ိဳးပါ ေပ်ာက္ႏိုင္သည္ကို အလီးအနက္သတိထားၾကရမည္။
ရခိုင္လူမ်ိဳးရို႕သည္ အိႏၵိယႏိုင္ငံ သက်သာကီ၀င္မ်ိဳးႏြယ္(အိန္ဒိုအာရီယန္) မွဆင္းသက္လာၿပီး ဘီစီ (၃၃၂၅)ခုႏွစ္တြင္ မာရယုမင္းက ပထမဓည၀တီႏိုင္ငံေတာ္ကို တည္ေထာင္လွ်က္ ရခို္င္သမိုင္းကိုစတင္ခဲ့သည္။ ဤမတိုင္မီွ ရခိုင္ျပည္အာရကၡေဒသ၌ မွတ္တမ္းတင္လို႕မဟိေသာ ဒြါရာ၀တီေခတ္ႏွင့္ ရခိုင္ရာဇ၀င္ရွီးပီမူတေေစာင္ကို အေထာက္အထားျပဳ၍ သုေတသီဦးခ်န္ထြန္း၏ ရီးသာေဖာ္ျပခ်က္အရ ဘီစီ (၅၃၁၅)- ခုႏွစ္ကပင္ ရွီးေ၀သာလီႏိုင္ငံေတာ္ကို ထူေထာင္လွ်က္ ႏွစ္ေပါင္း 1990- အုပ္ခ်ဴပ္ခဲ့သည္။
ရခိုင္လူမ်ိဳးရို႕သည္ ျဗဟၼီအကၡရာမွကူးယူလွ်က္ စာပီကိုစတင္အသုံးျပဳခဲ့ၾကၿပီး ေ၀သာလီပထမေခတ္ ေအဒီ(၄) ရာစုမွစ၍ ရခိုင္စာပီအျဖစ္ အသြင္ကူးေျပာင္း သုံးစြဲလာခဲ့ၾကသည္။ ရခိုင္စာပီသည္ အဆင့္ဆင့္ေျပာင္းလာခဲ့ၿပီး က၀ိေက်ာ္ ၊ စာဆိုေက်ာ္မ်ား ေပၚထြန္းလွ်က္ ရခိုင္သမိုင္းအေၾကာင္းကို ေက်ာက္၊ ႀကီးျပား၊ ပီရြက္မ်ားေပၚတြင္ ရီးသားကာ စနစ္တက် မွတ္တမ္းတင္ႏိုင္ခဲ့ၾကသည္။ ယင္းရို႕့အနက္ အနႏၵစႏၵရားေက်ာက္စာမွာ လူသိထင္ရွားၿပီး ယနိန္႕ထက္တိုင္ သွ်စ္ေသာင္းပုထိုးေတာ္ႀကီးရွိတြင္ အထင္အရွား တြိဟိႏိုင္ေသးသည္။ ၁၇၈၄-ခုႏွစ္တြင္ က်ဴးေက်ာ္သူ ဗမာပေဒသရိုက္မ်ားက ယဥ္ေက်းမႈ သမိုင္းအမြီအႏွစ္မ်ားကို ၿမီလွန္မီးယိႈ႕ဖ်က္ဆီးလၽွက္ ရခိုင္စာပီကိုလည္း ဗမာမႈျပဳခဲ့ၾကသည္။ ရခိုင္လူမ်ိဳးရို႕့သည္ မူရင္းစာပီမ်ားကို ကိုလိုနီသမိုင္းစဥ္ဆက္တေလွ်ာက္လုံး ေအနိန္႕ထက္ထိ သင္ၾကားခြင့္မရဟိေပ။
ရခိုင္သုေတသီအခ်ိဳ႕က ဗမာရို႕၏ဖုံးကြယ္ထားေသာ ရခုိင္စာပီဆိုသည္မွာ ေဒနိန္႕ဗမာရို႕့အသုံးျပဳနိန္ေသာ စာပီပင္လႇ်င္ ရခိုင္စာပီဆိုသည္ကို ေက်ာက္စာ၊ ႀကီးျပားစာ၊ ပီစာစသည့္ အေထာက္အထားမ်ိဳးစုံျဖင့္ သြယ္၀ိုက္၍ သက္သီျပႏိုင္ခဲ့ၾကေသာ္လည္း မည္သည့္ေ၀ါဟာရကို ေဖ်ာက္၍ ဗမာေ၀ါဟာရျဖင့္ အစားထိုးထားသည္ကိုကား ၄င္းရို႕့၏အသက္လုံၿခဳံေရးေၾကာင့္ မျပသ၀ံ့ႏိုင္ခဲ့ၾကေပ။ ယၡဳလက္ဟိတြင္လည္း ဗမာရို႕၏ လက္ဟိအသုံးျပဳနိန္ေသာ စာပီသည္လွ်င္ ရခိုင့္စာပီျဖစ္သည္ဟု ေျပာဆိုနိန္ၾကေသာ္လည္း မည္သည့္ေ၀ါဟာရကို ဗမာ့ေ၀ါဟာရျဖင့္ အစားထိုးအသုံးျပဳထားသည္ကိုကား မသိရေသးေပ။ ယၡဳဗမာရို႕့အသုံးျပဳနိန္ေသာစာ၌ ေ၀ါဟာရအားလုံးသည္ ရခိုင့္ေ၀ါဟာရျဖစ္သည္ဟု လက္ခံ၍မရသလို ယခုဗမာရို႕ အသုံးျပဳနိန္ေသာစာကို ဗမာရို႕အား မူပိုင္ပီးလွ်က္ ရခိုင္စာပီသစ္ကို တီထြင္အသုံးျပဳရန္မွာလည္း သင့္ေလ်ာ္ေသာ ကိစၥရပ္တခုမဟုတ္ေပ။
ျပည္ထဲ၌၄င္း၊ ျပည္ပ၌၄င္း ရခိုင္လူမ်ိဳးရို႕သည္ မိမိရို႕စကားေျပာကို စာဟန္အျဖစ္ အသုံးျပဳနိန္ရသည္ကို တြိဟိနိန္ရသည္သာမက ၄င္းစကားေျပာရီးသားဟန္ကိုပင္လ်င္ တခ်ိဳ႕က ရခိုင္စာဟုခံယူလွ်က္ ၾကြားလုံးထုတ္နိန္ၾကသည္။ တခ်ိဳ႕က မိႈင္းမိျခင္းကို မရႈမလွခံနိန္ၾကသည္။ စာရီးသားရာ၌ စကားေျပာရီးသားဟန္၊ စကားေျပရီးဟန္ျဖင့္ရီးသားဟန္ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးဟိသည္ဟု ကြ်န္ေတာ္ေလ့လာမိသေလာက္ သိဟိရသည္။ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕ရို႕က စကားေျပာဟန္ျဖင့္ ရီးသားျခင္းကို ခြင့္ျပဳထားေသာ္လည္း ရခိုင္စာပီေဖၚထုတ္သင္ၾကားျခင္းကို ခြင့္ျပဳျခင္း မဟိေသးေပ။
ရခိုင္တမ်ိဳးသားအခ်ိဳ႕က ရခိုင္ႏိုင္ငံထူေထာင္ႏိုင္မွသာ၊ စစ္မွန္ေသာဖယ္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုကို တည္ေဆာက္ႏိုင္ၿပီးမွသာ ရခိုင္စာပီကိုေဖၚထုတ္ၾကမည္၊ အကယ္၍ယခုကတည္းက ေဖၚထုတ္ရီးသားနိန္ၾကလွ်င္ အျငင္းပြားျခင္းသာလွ်င္ အဖတ္တင္မည္ဟု ေျပာဆိုနိန္ၾကသည္။ ယခုဗမာရို႕အသုံးျပဳနိန္ေသာ ရခိုင္စာပီထဲမွ ဗမာေ၀ါဟာရမ်ားကို ဆြဲထုတ္ၿပီး ရခိုင္စာပီဟန္စစ္စစ္ျဖစ္လာေအာင္ ျပဳျပင္ဖန္တီးယူရမည္မွာ ရခိုင္သမိုင္းသုေတသီရို႕၏ တာ၀န္သာမက ရခိုင္စာပီသမားရို႕၏ တာ၀န္တရပ္လည္းျဖစ္သည္ဆိုသည္ကို ျပည္တြင္းျပည္ပဟိ ရခိုင္အမ်ိဳးသားရို႕ သေဘာေပါက္သင့္ပါၿပီ။ အကြ်န္ရီးသားေသာ ရခိုင္စာသားေ၀ါဟာရမ်ားကိုလည္း ရခိုင္ေ၀ါဟာရစစ္စစ္ျဖစ္လာေအာင္ ေ၀ဖန္ေထာက္ျပၾကပါရန္ တိုက္တြန္းႏိႈးေဆာ္လိုက္ရပါသည္။
(အတြဲ-1၊ အမွတ္-2)
