ေဝဖန္ေရးကိုဆရာတင္ ညီညြတ္ေရးကို အသက္တမွ်ခ်စ္ခင္ပါ။ ဗိုလ္ရာဇာေျပာခေရစကားျဖစ္ေရလို႔ ဆရာပုဏၰားဇူးေဝက လက္ေဆာက္ပီးလိုက္ၿပီး ဗိုလ္ရာဇာအေၾကာင္းပပါးေခ်ေျပာျပပါေရ။ ေယဇူးနန္႔ ရခိုင့္လြတ္လပ္ေရးစာေစာင္သည္ ရခိုင္စာပီေဖၚထုတ္ေရးႏွင့္ ရခိုင္စာပီ“စံ” ျဖစ္ေပၚေရးကို ဦးတည္နီေရစာေစာင္လို႔ က်ေနာ္နားလည္ထားေရအတြက္နန္႔“ရြတ္”ဆိုေရေဝါဟာရကို စာပီဝါသနာသွ်င္တိ ပါဝင္ေဆြးေႏြးကတ္ဖို႔ အထူးေျပာၾကားယင္း က်ေနာ္ကိုယ္တိုင္ ဥာဏ္မီသေလာက္ တစိေခ်ေဆြးေႏြးခ်င္ပါေရ။ ေနာက္တခ်က္ အထူးေျပာလိုစြာက “ရြတ္”ဆိုေရေဝါဟာရကို ေဆြးေႏြးစြာမွာ အယ္ဒီတာနန္႔ပတ္သက္နီေရအတြက္နန္႔ အယ္ဒီတာကိုလည္း မိတ္ဖက္ေဆာင္ေရ ေဆြးေႏြးမႈတိပါေရအတြက္ေၾကာင့္ အယ္ဒီတာကို တိုက္ခိုက္နီစြာလို႔ မျမင္ကတ္ဖို႔လည္းေျပာခ်င္ပါေရ။
ပုဏၰားကြ်န္းဇူးေဝရီးေရ“အနာဂတ္စိန္ေခၚသံႏွင့္အျခားကဗ်ာမ်ား” စာအုပ္မွာ လြတ္ဆိုစြာကို “ရြတ္”လို႔ရီးထားစြာကို သတိထားမိပါေရ။ ေနာက္“ရခိုင့္ရြတ္လပ္ေရးစာေစာင္”မွာတြိရပါေရ။ ေအကိစၥအတြက္ က်ေနာ္လည္း တဖက္မွာ လက္လွမ္းမီရာ ေလ့လာလို႔ဟိပါေရ။ ဆိုေက က်ေနာ့္ေဆာင္းပါးအမွတ္(၂)မွာ“လြတ္”ကို “ရြတ္”လို႔ ရခိုင့္ရြတ္လပ္ေရးစာေစာင္ အယ္ဒီတာက ေျပာင္းထားစြာကိုတြိရပါေရ။ ဆိုေက ငယ္ထိပ္ကိုက်လို႔ ေဝဖန္စြာမဟုတ္္ဆိုစြာကို ရဲဝံ့စြာေျပာရဲပါေရ။ ရခိုင္စာပီေဖာ္ထုတ္ေရးထက္ ရခိုင္စာပီစံျဖစ္ေရးကို ရည္ရြယ္စြာပါ။ က်ေနာ့္အျမင္က “ကိုယ္သိထားေရအမွန္တရားက ဇာေလာက္မွန္ကန္ပါလဲ” ဆိုစြာပါ။ ေအစြာ ေတာ္လွန္ေရးမွာဘင္ျဖစ္ျဖစ္၊ စာပီနန္႔ပတ္သက္လို႔ျဖစ္ျဖစ္ ကေကာင္းအေရးႀကီးပါေရ။ အခ်ိဳ႕ေခါင္းေဆာင္တိကို က်ေနာ္တြိဖူးပါေရ ကိုယ္သိထားေရ အမွန္တရားကို ဖက္တြယ္ပနာနီကတ္စြာကို။ ငါရို႕အမ်ိဳးသားေရးကို ရွိရႈပနာလုပ္ကတ္ေတလူတိ ေအအေတြးတိမဟိဖို႔ ကေကာင္းအေရးႀကီးပါေရ။ “ငါသိထားေရအမွန္တရားက ဇာေလာက္ခိုင္မာၿပီး မွန္ကန္လို႔လဲ”ဆိုေရအေတြးတိ လိုအပ္ဖို႔ထင္စြာပါ။ ဆက္စပ္နီလို႔ ဆိပ္ေက(တေဖ့ေခ်)ဆြဲၾကည့္ျခင္းျဖစ္ပါေရ။
ေအပိုင္ဗ်ာယ္ ေခတ္သစ္အေျခအေနမာ ရခိုင္စာပီဖရိုဖရဲ ျဖစ္နီလို႔“စံ”အျဖစ္မဟိစြာ မ်ိဳးဆက္(၆)ဆက္ခန္႔ဟိပါဗ်ာယ္။ ရခိုင္စာပီမဟိစြာမဟုတ္နန္း ရခိုင္စာပီ“စံ”မဟိစြာပါ။ ရခိုင္စာပီ စံ ျဖစ္ေပၚေရးကို ျပည္ထဲမွာလည္း ပုံေဖာ္နီကတ္စြာတြိရပါေရ။ ကိုယ္တတ္ႏိုင္ရာ လုပ္နီကတ္ပါေရ၊ ဆရာေမာင္ဗသိန္းကေတာ့ခါ ရခိုင္စာပီညီလာခံေတာင္ လုပ္သင့္ေရလို႔အၾကံပီးဖူးပါေရ။ ေအကိစၥကို က်ေနာ္သေဘာက်ပါေရ။ ကာလတခုမွာ လုပ္ကတ္ဖို႔အတြက္ ကနိန္႔အခ်ိန္ကစလို႔ တဖက္တလမ္းက ဘာသာေဗဒတိ ေလ့လာနိန္ေရ ပညာတတ္တိ ေလ့လာဆည္ပူးပနာ သုေတသနလုပ္သင့္ပါေရ။ ယင္းပိုင္ စာပီနန္႔ပတ္သက္လို႔ ေဆြးေႏြးျခင္းေရ ရခိုင္စာပီစံျဖစ္ေပၚေရးအတြက္ အမ်ားႀကီး အေထာက္အကူ ျဖစ္ဖို႔ဆိုစြာကိုေတာ့ခါ ေျပာရဲပါေရ။ ေအစြာက ရခိုင္စာပီညီလာခံ မျဖစ္ေပၚမွီ တတ္ႏိုင္ရာ လုပ္သင့္ေရဆိုစြာေျပာခ်င္စြာပါ။
ေနာက္တခ်က္က ကိုယ္ဆုပ္ကိုင္ထားေရ ေဝါဟာရကို စာရီးေရလူကတင္ျပရာမွာ အယ္ဒီတာအနီနန္႔ အယ္ဒီတာအယူအဆအတိုင္း မျပင္ဖို႔အေရးႀကီးပါေရ။ ဥပမာ က်ေနာ့္အနီနန္႔“လြတ္” ဆိုေရ ေဝါဟာရကိုသုံးစြာကို အယ္ဒီတာက“ရြတ္”လို႔ေျပာင္းေရကိစၥမ်ိဳးပါ။ အမွန္က အယ္ဒီတာပိုင္ဆိုင္ေရ စာမ်က္ႏွာျဖစ္ေတ အယ္ဒီတာ့အာေဘာ္က အယ္ဒီတာ၏ အယူအဆအျမင္ကို သုံးသပ္ခြင့္ဟိေရလို႔ က်ေနာ္ေလ့လာဖူးပါေရ။ မဟုတ္ေက အယ္ဒီတာကိုယ္တိုင္ သီးျခားေဆာင္းပါး တပုဒ္ရီးပနာ တင္ျပခြင့္ဟိေရလို႔ဆိုပါေရ။ ေနာက္တခ်က္က ေဆာင္းပါး၏ေအာက္မွာ အယ္ဒီတာမွတ္ခ်က္အျဖစ္ ရီးခြင့္ဟိပါေရ။ စာရီးသူနန္႔ အယ္ဒီတာအၾကားမွာ သမိုင္းေၾကာင္းရီးေရအခါ အေၾကာင္းအရာပိုင္း ကြဲလြဲမႈနန္႔ သကၠရာဇ္ကြဲလြဲမႈတိ ဟိေကေတာင္မွ အယ္ဒီတာတေယာက္အနီနန္႔ မေျပာင္းသင့္ပါ။ အယ္ဒီတာမွတ္ခ်က္ အျဖစ္သာ ေဖာ္ျပသင့္ပါေရ။ ထို႔အတူ ဖြဲ႔ႏြဲ႔မႈအပိုင္းကိုလည္း ကိုျမတ္ႏိုးေရအတိုင္း မလုပ္သင့္ပါ။ ျပန္ဆက္ပနာေျပာရေက အယ္ဒီတာသိထားေရ အေၾကာင္းအရာနန္႔ သကၠရာဇ္ဆိုစြာ စာရီးေရသူနန္႔ မကိုက္ညီေရအတြက္နန္႔ စာရီးေရလူမွားေရ (သို႔မဟုတ္) အယ္ဒီတာမွားေရလို႔ ေျပာလို႔မရပါသီး။ သူရို႕ႏွစ္ေယာက္ထဲက သိထားေရ ခိုင္မာေရ သုေတသနျပဳခ်က္နန္႔ တင္ျပလာေက စာပီပညာသွ်င္ရို႕၊ စာပီဝါသနာသွ်င္ရို႕၊ လက္ခံလားဖို႔ရာမနား။ ခိုင္ခိုင္မာမာတင္ျပႏိုင္ေရ အမွန္တရားသာ အဂင့္အမွန္တရားလို႔ ေျပာရဖို႔လားမသိဗ်ာယ္။ လြတ္နန္႔ရြတ္ေဝါဟာကိစၥကို က်ေနာ္လည္းစိတ္ဝင္စားပါေရ။ က်ေနာ္လက္လွမ္းမီရာ၊ ဥာဏ္မီရာ တင္ျပေဆြးေႏြးခ်င္ပါေရ။ ေနာင္တိြေကလည္း တင္ျပလားပါေမ။ ဆရာ ေမာင္ဗသိန္းက “ရြတ္”ဆိုေရေဝါဟာရက“လြတ္”ကို ေျပာင္းလားစြာလို႔ တင္ျပဖူးပါေရ။ ဆရာေမာင္ဗသိန္း သုေတသနျပဳခ်က္အရ အခ်ိဳ႕ေတာရြာတိမွာ“ရြတ္”ဆိုေရေဝါဟာရကို သုံးစြဲတုန္းသီးလို႔ေျပာပါေရ။ ဆိုေက “ရြတ္”က “လြတ္”ကိုေျပာင္းရႊိလားျခင္း သို႔မဟုတ္ ရြတ္ဟူေသာေဝါဟာရေရ(ေဒသိယ)စကားသာျဖစ္ေတဆိုစြာကို ကနိန္႔အခ်ိန္အထိ ျပည္တြင္းမွာလည္း ခိုင္ခိုင္မာမာမခ်ျပႏိုင္သီးပါ။ ေျမာက္ဦးေခတ္ ဝါဂါပ်ံ(ဥကၠာပ်ံ)ရို႕ နန္းတြင္းစာဆို မိညိဳရို႕အစ ဆရာေအာင္ထြန္းလွရို႕ တန္ခိုးဆရာႀကီး ဆရာထြန္းရို႕အလယ္၊ ၊ဓညေျမ၊ ဓညဦး၊ သွ်င္အုံး၊ စစ္ေတြေစာေနာင္ရို႕အဆုံး သူရို႕ရီးသားေရ ကဗ်ာတိကို က်ေနာ္လက္လွမ္းမွီသေလာက္ ဖတ္ၾကည့္ပါေရ။ “လြတ္”ဆိုေရ ေဝါဟာရကိုရာ သုံးစြဲစြာကိုတိြရယင့္။ ေယဇူးနန္႔ ေက်ာက္စာ၊ စာပီတိကို ေလ့လာပနာ သုေတသီရို႕၊ ဘာသာေဗဒပညာသွ်င္ရို႕ ခိုင္ခိုင္မာမာတင္ျပကတ္ေက ရခိုင္စာပီအတြက္ အက်ိဳးဟိဖို႔ရာ။ ရြတ္ဆိုေရ စကားကိုတင္ျပကတ္ေတ စာပီသမားတိကိုလည္း ေက်းဇူးတင္ရပါဖို႔။ ရခိုင္စာပီစံျဖစ္ေပၚေရးအတြက္ အေရးႀကီးပိုင္ ဖရိုဖရဲျဖစ္နိန္ေရ ရခိုင္စာပီအတြက္လည္း ကေကာင္းတန္ဖိုးဟိေရလို႔ အလီးအနက္ေျပာလုိပါေရ။
ခ်ဳပ္ပနာေျပာရေက “ရြတ္..နန္႔ ..လြတ္”ဆိုေရ ေဝါဟာရကိစၥမွာ “ရြတ္”ကိုစံအျဖစ္သုံးခကတ္ၿပီး “လြတ္”ဆုုိစြာ ရြက္ကေျပာင္းရြိလာေရလို႔ ခိုင္ခိုင္မာမာ ခ်ျပေကေလ့ေသာ့ “ရြတ္”ဟူသည္ ေခတ္ေဟာင္းအသုံးအႏႈန္း(သို႔မဟုတ္) ရခိုင္ဂႏၱဝင္စာပီေဝဟာရအျဖစ္သာ ဟိလီဖို႔လို႔ က်ေနာ္ထင္ပါေရ။ ဇာျဖစ္လို႔လည္းဆိုေက ကနိန္႔အခ်ိန္မွာ ရြတ္ထက္ လြတ္ကို ရခိုင္တျပည္လုံး အမ်ားသုံးနီကတ္လို႔ျဖစ္ပါေရ။ စာဆိုလည္း စကားကို အၿခီခံစြာမဟုတ္ပါလား။ ဆရာေမာင္ဗသိန္းေရ က်ေနာ့္ေဆာင္းပါးကို ဖတ္ရေက “မိတ္ဖက္ျငင္းခုံမႈအသြင္ကို ေဖာ္ေဆာင္ေရ အားထုတ္ခ်က္ျဖစ္ေတလို႔ ဆရာေျပာလီဖို႔လို႔ ထင္မိပါေရ။ ေယဒါေလ့ ဆရာက “ေျပာင္းရြိလာျခင္း”လို႔မသုံး “ေဖာက္ျပန္နီေရစကား” လို႔သုံးစြာကို သတိထားမိပါေရ။
ေဒနိန္႔အခ်ိန္မွာ တိုက္ပြဲကာလျဖစ္ေရအတြက္နန္႔ အမ်ားနားလည္ေအာင္ က်ေနာ္ရို႕တိ ေဆာင္းပါး၊ ကဗ်ာတိရီးကတ္ပါေရ။ ယင္းပိုင္ရီးစြာကို လူမ်ိဳးျခားကို အထင္ႀကီးၿပီးရီးစြာ မဟုတ္ဆိုစြာကို ေျပာခ်င္ပါေရ။ ဆိုေက ရခိုင္စာပီဖ်က္ဆီးနီေရလူလို႔ ကင္ပြန္းတတ္စြာ စေစာစစီးမတတ္ကတ္ဖို႔ ေျပာခ်င္ပါေရ။ ရခိုင္စာပီဖ်က္ဆီးေရလို႔ စြပ္စြဲစြာ ဇာအၿခီခံနန္႔ စြပ္စြဲကတ္ေတေလ့မသိ၊ ေနာက္တခ်က္က ရခိုင္စာပီ ေဖာ္ထုတ္ေရးလို႔ ေျပာပနာ ကေရာင္ကေထာင္ရီးသားျခင္းေရ ရခိုင္စာပီကို ဖ်က္ဆီးပိုင္ျဖစ္လားဖို႔ဆိုစြာကိုလည္း သတိထားကတ္ပါ။ ရခုိင္စာပီစံအျဖစ္ ေဖၚထုတ္ကတ္ေတအခါ က်ေနာ္ရို႕ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ကတ္လာဆိုစြာကို ေစာင့္ၾကည့္ၿပီးမွရာ ေျပာကတ္စီခ်င္ပါေရ။ ေသခ်ာစြာက ရခိုင္စာပီျဖစ္ေပၚေရးလုပ္ေတအခါ ဘာသာေဗဒ ကြ်မ္းက်င္ေရ ပညာသွ်င္တိ ကေကာင္းလိုအပ္ပါေရ။ ဘာသာေဗဒ ကြ်မ္းက်င္မႈမဟိဘဲနန္႔ ဗမာနန္႔မတူေကၿပီးဗ်ာယ္ဆိုပနာ ကေရာင္ကေထာင္လုပ္လို႔ မရဆိုစြာေျပာခ်င္ပါေရ။ ေယဒါေလ့ေသာ့ စာပီဝါသနာသွ်င္ရို႕ဆိုလိုစြာကို လက္ခံပါေရ။ “စံ”စာပီတခုျဖစ္ေပၚေရးအတြက္ ေျပာင္းရြိလာေရစကားလုံးတိကို ထိန္းပီးဖို႔ တမ်ိဳးသားလုံးက စံအျဖစ္သတ္မွတ္ေရ အဘိဓာန္က်မ္းရို႕၊သဒၵါက်မ္းရို႕ ျပဳစုရခန္းသီး။ ကိုယ့္ေဒသက ေျပာေရစကားနန္႔မတူဆိုပနာ အျခားေဒသစကားကို ရခိုင္စကားမဟုတ္ဆိုစြာလည္း ပေပ်ာက္လားဖို႔။ မာန္ေအာင္ကြ်န္းက ေတာရြာအခ်ိဳ႕မွာ ေျပာကတ္ေတ “မွင္”ဆိုစြာစကားေရ ဗမာစကားမဟုတ္ပါ။ မွင္..မွင္ ဆိုစြာ ဇာလဲ့ ဇာခ်င့္လဲ့လို႔ စစ္ေတြလီသံနန္႔ ေျပာရပါဖို႔။ ယင္းစကားကို နီရာတိုင္းမွာ သုံးစြာမဟုတ္ပါ။ ဥပမာ “ၿမႊီတေကာင္ တြိခေရလို႔လာေျပာေက မွင္ မွင္လို႔ ျပန္မီးကတ္ပါေရ။ ယင္းပိုင္ကြဲလြဲခ်က္တိကို အဘိဓာန္ဟိေက အဘိဓာန္ကယွင္းလားပါဖို႔ရာ။ ရြတ္နန္႔လြတ္ပတ္သက္လို႔(၁၉၆၂-၃)ဝန္းက်င္က ရြင့္ရြတ္ကိုသုံးစြာကဗ်ာနန္႔ လြင့္လြတ္ကို သုံးေရကဗ်ာႏွစ္ပုဒ္ကို တြိဖူးပါေရ။ အသွ်င္သီရိကဗ်ာမွာ “ပင္ၿခီရင္းကို လီနန္႔ရြင့္လို႔ သုံးထားစြာပိုင္၊ မပိုးညိဳ(ဒိုင္နာစပူ)က လြင့္လြင့္ရြက္ခ်ပ္အလီလီ” ဆိုပနာ သုံးထားစြာကုိ တြိရပါေရ။ ဆိုေက ငါရို႕တိ ရခိုင့္ရြတ္လပ္ေရးစာေစာင္မွာ ရခိုင္စာပီစံျဖစ္ေပၚေရးအတြက္ မိတ္ဖက္ေဆာင္ေရ ေဝဖန္ေရး၊ ေဆြးေႏြးေရ ေဆာင္းပါးတိ ရီးကတ္ပါေမ။ ေအစြာ အမိုင္းပါေထာ ရခိုင္စာပီဆိုစြာဟိၿပီးသားပါ။ ရခိုင္စာပီစံမဟိသီးဆိုစြာကို ေျပာခ်င္စြာပါ။ ေဖာင္ကြဲဝါးေရ ဖရိုဖရဲျဖစ္စြာပိုင္ ဖရိုဖရဲျဖစ္နီေရဝါးတိကို စုစည္းပနာ ေလွာ္ခတ္ကတ္ေမလို႔။ ။
ခိုင္လင္း (ေမဃ၀တီ)
