“သီျခင္းတရားသည္ ေလာကလူသားမ်ားအတြက္ ေနာက္ဆုံးအခြင့္အေရးျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္လူရို႕သည္ မသိခင္စပ္ၾကား၌ ေကာင္းမြန္ေသာလုပ္ရပ္မ်ားကို လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾကရမည္”။ က်ဴးေက်ာ္သူနယ္ခ်ဲ႕မ်ားကို တိုက္ထုတ္ရန္ ဖိလစ္ပိုင္ျပည္သူမ်ားကို "ေပ်ာက္ဆုံးနိန္ေသာ နိဗၺာန္ဘုံ”စာအုပ္ျဖင့္ ႏိုးထစီခဲ့သူ ေဒါက္တာ ဟိုေဆးရီေဇာ္က မိန္႔မွာခဲ့ဖူးသည္။ သူ၏စာအုပ္ေၾကာင့္ ေျမာက္မ်ားစြာေသာ ဖိလစ္ပိုင္ျပည္သူမ်ား ႏိုးထခဲ့ၿပီး သူရို႕၏လြတ္လပ္ေရးအတြက္ တိုက္ပြဲဝင္ခဲ့ၾကသည္။ ေဒါက္တာ ဟုိေဆးရီေဇာ္သည္ ဖိလစ္ပိုင္ျပည္သူတရပ္လုံး၏ လြတ္လပ္ေရးအတြက္ သူ၏အသက္ကို စေတးခဲ့ေသာေၾကာင့္ သူပင္သီလားေသာ္လည္း သူ၏စိတ္ဓာတ္သည္ ဖိလစ္ပိုင္ျပည္သူမ်ားရင္ထဲ၌ ကိမ္းဝပ္နိန္ဆဲ၊ သူ၏ကိုယ္ခႏၶာသည္ ေက်ာက္ရုပ္အျဖစ္ ရပ္တည္နိန္ႏိုင္ဆဲပင္။ ေဒါက္တာရီေဇာ္သည္ မိုးေသာက္ၾကယ္အျဖစ္ ထာဝရ ထြန္းေတာက္နိန္မည္သာျဖစ္သည္။
၁၉၈၆ ခု တနိန္႔ေသာမိုးရာသီ မဂၤလာမိုးထခင္း၌ အကြ်န္၏သူငယ္ခ်င္းတေယာက္က ရခိုင္ေျပာက္က်ားမ်ားသည္ မင္းျပားၿမိဳ႕ကိုသိမ္းပိုက္ကာ အစိုးရဘဏ္ကို ၿဖိဳခြင္းလွ်က္ ေဖ့သာက်ပ္သန္း(၈၀)ကို ေတာ္လွန္ေရးအတြက္ အသုံးခ်ရန္ ယူေဆာင္လားၾကသည္ဟု ဝမ္းပန္းတသာ အကြ်န္႔အားေျပာျပသည္။ ၄င္းနိန္႔၌မင္းျပားၿမိဳ႕ဟိ လမ္းမ်ားတြင္ လူမ်ားၾကက္ပ်ံမက် စည္ကားလွ်က္ ရခိုင္ေတာ္လွန္ေရးသမားရို႕၏ ေအာင္ပြဲအတြက္ ေအာ္ဟစ္ေၾကြးေႀကာ္နိန္ၾကသည္။ ၿမိဳ႕နိန္ျပည္သူမ်ားနည္းတူ ရခိုင္ေတာ္လွန္ေရး ေျပာက္က်ားမ်ားကလည္း သီနတ္ကို မိုးေပၚေထာင္ပစ္ကာ သူရို႕၏ေအာင္ပြဲကို ၿခိမ့္ၿခိမ့္သဲ က်င္းပခဲ့ၾကသည္။ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ားႏွင့္ ဆရာဆရာမမ်ားက ရခိုင္ေျပာက္က်ားမ်ားကို ႏႈတ္ဆက္ရန္ အခင္းျဖစ္ပြားရာနိန္ရာသို႔ ေရာက္ဟိလာခဲ့ၾကၿပီး သူရို႕ကိုေတာ္လွန္ေရး၌ လက္ခံရန္ ရခိုင္ေျပာက္မ်ားအား ေတာင္းဆိုခဲ့ၾကသည္။ အဖိႏွိပ္ခံ ကိုလိုနီလက္ေအာက္ ေရာက္ဟိနိန္ေသာ ျပည္သူမ်ားအနိန္ျဖင္႔ ၄င္းရို႕လြတ္ေျမာက္ရန္အတြက္ တိုက္ပြဲဝင္ၾကရမည္ဟူ၍ အသိတခု အကြ်န္ဦးေႏွာက္ထဲသို႔ ဆပ္ခနဲဝင္လာခဲ့သည္။ ဤသည္မွာ ေလာကလူသားမ်ားအတြက္ ေယွာင္လႊဲ၍မရေသာ တာဝန္တရပ္ျဖစ္ၿပီး ဤတာဝန္ကိုလူတိုင္းထမ္းေဆာင္ၾကရမည္ ဟုလည္းသေဘာေပါက္ လက္ခံလာခဲ့ပါသည္။ ဤသည္မွာ ထိုအျဖစ္အပ်က္အၿပီး ေနာက္ပိုင္း အကြ်န္၏ခံယူခ်က္ျဖစ္ၿပီး တနိန္႔ေတာ္လွန္ေရးလုပ္ရန္လည္း ခိုင္မာေသာ ဆုံးျဖတ္ခ်က္တရပ္ကို ခ်လိုက္ပါသည္။
နယ္ခ်ဲဲ႕ကိုလိုနီစစ္အစိုးရက ရခိုင္ျပည္တခုလုံး၌ အေရးအေပၚအမိန္႔ထုတ္ျပန္လိုက္ၿပီး၊ ျပည္သူမ်ားအနိန္ျဖင့္ မိမိအိမ္၌ အိမ္ျပင္မထြက္ နိန္ထိုင္နိန္ၾကရသည္သာမက ေျပာက္က်ားးမ်ားကိုရွာဖြယ္ရာတြင္ ဗမာစစ္သားမ်ားႏွင့္အတူ ေပၚတာအျဖစ္ လိုက္ပါခဲ့ၾကရသည္။ မင္းျပားၿမိဳ႕နယ္၌ ေျပာက္က်ားအျဖစ္မသကၤာသူမ်ားကို ပစ္သတ္ရန္အတြက္ စစ္သားမ်ားအား အမိန္႕ပီးခဲ့သည္။ ဗမာစစ္သားမ်ားသည္ ဤအခြင့္အေရးကို အခြင့္ေကာင္းယူလွ်က္ ေျပာက္က်ားမဟုတ္ေသာ၊ ေျပာက္က်ားႏွင့္ လုံးဝအဆက္အစပ္မဟိေသာ လယ္သမားမ်ားကို ပစ္သတ္ခဲ့သည္။ ေျပာက္က်ားရို႕၏ ရခိုင္ရိုးမေတာင္ ေတာနက္ႀကီး၌ ၿမီေအာက္တြင္ၿမွဳပ္ႏွံထားခဲ့ေသာ ရိကၡာမ်ားကို ေတာဆင္မ်ားက ဖ်က္ဆီးခဲ့ၾက၍ ေျပာက္မ်ား အငတ္ေဘးႏွင့္ရင္ဆိုင္ခဲ့ၾကရသည္။ ဖမ္းဆီးရမိေသာ ရခိုင္ေျပာက္က်ားအခ်ိဳ႕ကို တရားစီရင္ျခင္းမဟိပဲ အဆုံးစီရင္ခဲ့ၾကသည္။ အခ်ိဳ႕ကို တသက္တကြ်န္း ေထာင္ခ်လိုက္သည္။ ေျပာက္က်ားအနည္းငယ္သာ ေတာ္လွန္ေရးနယ္ၿမီထဲသို႔ လြတ္ေျမာက္လာႏိုင္ခဲ့ၿပီး သူရို႕၏ မၿပီးဆုံးသိေသာ သမိုင္းပီးတာဝန္မ်ားအတြက္ ေဒနိန္႔ထက္ထိ ဆက္လက္တိုက္ပြဲဝင္လွ်က္ဟိနိန္ၾကသည္။ သူရို႕၏သမိုင္းဝင္လုပ္ရပ္ေၾကာင့္ အကြ်န္သည္ ေတာ္လွန္ေရးသမားတေယာက္ျဖစ္လာခဲ့ၿပီး ရခိုင့္လြတ္လပ္ေရးရဟိရန္(သို႔) ရခိုင့္ေအာင္လံေတာ္ကိုဆုပ္ကိုင္ကာ ရခိုင့္လႊတ္ေတာ္(သို႔) သမိုင္းဝင္အေဆာက္အဦအျဖစ္ အသစ္တည္ေဆာက္ထားေသာ ရခိုင့္နန္းေတာ္ရွိ လႊင့္ထူႏိုင္ရန္ ႀကိဳးစားတိုက္ပြဲဝင္လွ်က္ ဟိနိန္ပါသည္။
အင္ဒိုနီးယွားႏိုင္ငံမွခြဲထြတ္ကာ အရွိတီေမာလြတ္လပ္ေရးကို အရယူပီးခဲ့သူမွာ အရွိတီေမာ၏ဖခင္ ဇာနာနာဂါ(စ္) မာအို႔ပင္ျဖစ္ပါသည္။ အရွိတီေမာကို လြတ္လပ္ေသာ အခ်ဴပ္အျခာအာနာပိုင္ေသာ ႏိုင္ငံတခုအျဖစ္၂၀၀၂-ခုႏွစ္တြင္ စြမ္းေဆာင္ပီးခဲ့ႏိုင္ရုံသာမက ယင္းႏွစ္မွာပင္ အရွိတီေမာႏိုင္ငံသည္ ကမာၻ႔ကုလသမဂၢ အဖြဲ႔ဝင္ႏိုင္ငံတခု ျဖစ္လာခဲ့ပါသည္။ အနာဂတ္ကိုးရီးယားႏွစ္ႏိုင္ငံေပါင္းစည္းေရး သေကၤတအျဖစ္ ေတာင္ႏွင့္ေျမာက္ကိုးရီးယား အားကစားသမားမ်ား ကိုးရီးယားေအာင္လံေတာ္တခုတည္းေအာက္၌ ခ်ီတတ္ခဲ့ၾကသည့္ ေတာင္ကိုးရီးယားႏိုင္ငံတြင္ က်င္းပၿပဳလုပ္လွ်က္ဟိေသာ ၁၄-ၾကိမ္ေျမာက္ အာယွအားစကားၿပိဳင္ပြဲ၌ အရွိတီေမာႏိုင္ငံမွ အားကစားသမားမ်ား ပါဝင္ယွဥ္ၿပိဳင္နိန္ၾကသည္ကိုၾကည့္ရူလ်က္ အရွိတီေမာႏိုင္ငံသစ္၏ သမၼတသစ္ အနိန္ျဖင့္ အတိုင္းမသိ ဝမ္းသာနိန္္မည္ျဖစ္သည္။ အကြ်န္ရို႕ ရခိုင္ႏိုင္ငံေတာ္သစ္၏ ႏိုင္ငံေတာ္ဖခင္နိန္ရာတခု ကြက္လပ္ျဖစ္နိန္သည္။ ဤကြက္လပ္ကို ရခိုင္မသားတိုင္း ျဖည့္ပိုင္ခြင့္ဟိသည္။ ၄င္းအျပင္ ရခုိင့္ေတာ္လွန္ေရး၌ လြတ္လပ္ေရးစစ္သီေတာ္အျဖစ္ သီျခားတရား၏ ေနာက္ဆုံးအခြင့္အေရးကို အသုံးခ်ရန္ (သို႔) ရခိုင္ျပည္သူတရပ္လုံးအတြက္ အသက္စေတးတိုက္ပြဲဝင္ရန္ (သို႔) အနည္းဆုံးအဆင့္ ေတာ္လွန္ေရးရဲေဘာ္မ်ားျဖစ္လာစီရန္ ႀကိဳးစားၾကပါဟု တိုက္တြန္းႏႈိးေဆာ္လိုက္ရပါသည္။
(အတြဲ-1၊ အမွတ္-4)
